1885 ЖЫЛҒЫ «ҚАРАМОЛА ЕРЕЖЕСІ» ЗАҢ ЖИНАҒЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҚЫЗДАРЫ МЕН ӘЙЕЛДЕРІНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
DOI:
https://doi.org/10.54251/2708-0897.2024.4.22qazТүйінді сөздер:
би, «Қарамола ережесі», «Құрметті қазақ», қазақ қызы мен әйелінің құқығы, міндеттері, АбайАннотация
Aвтор қазақ мемлекеттілігі тарихындағы аз танымал беттердің бірі - 1885 жылы
қабылданған «Қарамола Ережесі» заңдар жинағы бойынша қыздар мен әйелдердің құқықтық
мәртебесін зерттеуді жүргізеді. Қазақстан ғалымдары бұған дейін Тарихи дереккөзді орыс тіліне
аудару бойынша жұмыс жүргізіп, заңдар жинағының құрылымы бойынша хрестоматия мен
қысқаша түсініктеме дайындаған болатын. Зерттеуде осы заңдар жинағының пайда болу
алғышарттарының себеп-салдарлық байланыстарының әдістері, тарихнамалық және деректанулық
шолу, билер мен дінбасылардың әйелдерге қатысты құқықтың әлеуметтік-экономикалық және
қоғамдық-саяси дамуындағы рөлі, қазақ қызы мен әйелінің әлеуметтік-мүліктік құқықтарына
әсері, рулық байланыстар мен қауымның рөлі, орыс шенеунігінің енуі мен енуі қолданылатын
болады мәтіндердегі аппараттың рөлі, маңызы. Семей уезінің «құрметті қазақ» атағында Абай
(Ибраһим) Құнанбайұлының заңнаманы жасауға қатысудың субъективті себептері, әйелдердің
әлеуметтік-құқықтық мәртебесіне қатысты «Әдет» пен «шариғат» мұсылман құқығының өзара
байланысында алынған деректерді талдау және синтездеу әдісі қолданылады.
