ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ КЕҢЕСТІК НЕМІСТЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЫ МЕН ӨМІР СҮРУ ЖАҒДАЙЛАРЫНЫҢ ӨЗГЕРУІ (ӨЗБЕКСТАН НЕМІСТЕРІНІҢ МЫСАЛЫНДА)

Аннотация

Мақала Отан соғысы жылдарындағы кеңестік немістердің құқықтық мәртебесінің өзгеруіне арналған. Соғыс басталған кезде КСРО Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы "Еділ бойында тұратын немістерді Қазақстан мен Сібірге көшіру туралы" Жарлық қабылдайды. Осы Жарлықтың қабылдануымен, содан кейін басқалармен бірге бұрынғы КСРО-дағы немістердің құқықтық жағдайы мен мәртебесі толығымен өзгеріп, оларды алдымен еңбекей, содан кейін арнайы қоныстанушылар мәртебесіне ауыстырады. Еділ бойындағы немістердің және елдің басқа да орталық аймақтарының ұлттық автономиясынан, олар бұрынғы КСРО республикалары арасында көптеген көрсеткіштер бойынша ең озық болды, үйлерін тастап, шаруашылықтар қатыгездікпен шығарылды, жер аударылды. Мақалада немістердің Өзбекстандағы жағдайы туралы айтылады.

Автор немістерді Өзбекстанға депортациялау болмағанын, алайда орталықтың өзбекстандық немістерді республика астанасы Ташкент қаласынан арнайы қоныстанудың қиын жағдайында болған облыстық аудандарға көшіру туралы 2 Қаулысы болғанын және соғыс аяқталғаннан кейін көптеген жылдар бойы Ташкенттегі үйлеріне орала алмағанын атап өтті. Мақалада автор деректі деректерге сүйене отырып, кеңестік немістердің ел аймақтарынан еңбек армиясына кезең-кезеңімен жаппай жұмылдырылуын қарастырады, олардың динамикасын, құқықтық жағдайын бақылайды. Тексеру құжаттары олардың мемлекеттік құрылымдардың үнемі тынымсыз қадағалауында болғанын, еңбек әскеріндегі ең ауыр жұмыс жағдайлары, арнайы қоныстардағы көптеген құқық бұзушылықтар, адам өміріне төзбейтін жағдайлар туралы куәландырады, бұл үлкен адам шығынына әкелді.